Ehliyetsiz Araç Kullanan Kişinin Trafik Kazasında Ceza ve Tazminat Sorumluluğu

Türkiye’de Karayolları Trafik Kanunu’na göre, motorlu araç kullanımı için geçerli bir sürücü belgesine (ehliyet) sahip olmak zorunludur. Ehliyetsiz şekilde araç kullanan bir kişinin karıştığı trafik kazasında hem idari, hem cezai, hem de hukuki sorumluluğu doğar. Bu sorumluluk yalnızca sürücüyü değil, aracın sahibini de etkileyebilir.

1. Hukuki Dayanaklar

• Karayolları Trafik Kanunu (KTK) m. 36: Sürücü belgesi olmayan kişinin araç kullanması yasaktır.

• Türk Ceza Kanunu (TCK) m. 179/3: Ehliyetsiz olarak araç kullanmak suretiyle trafik güvenliğini tehlikeye sokmak suç sayılır.

• Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 49 ve m. 66: Haksız fiil ve adam çalıştıranın sorumluluğu düzenlenmiştir.

• KTK m. 85 ve m. 88: İşleten ve işletenin yanında çalışan kişinin sorumluluğu açıklanır.

  
  

2. Cezai Sorumluluk

Ehliyetsiz araç kullanan kişi, bir trafik kazasına karıştığında aşağıdaki durumlarda ceza yargılamasına tabi tutulabilir:

• Sadece ehliyetsiz araç kullanmışsa:Kabahat olarak değerlendirilir ve idari para cezası uygulanır.(2025 yılı için yaklaşık 12.977 TL)

• Kazada birinin yaralanmasına veya ölümüne neden olmuşsa:TCK m. 85 ve 89 kapsamında taksirle yaralama veya ölüme sebebiyet verme suçundan yargılanır.Ceza, suçun ağırlığına göre 3 aydan 15 yıla kadar değişebilir.

• Kazaya ek olarak alkollü ya da uyuşturucu etkisi altındaysa: Ceza artırılır. Nitelikli hal söz konusudur.

  
  

3. Hukuki (Tazminat) Sorumluluk

3.1. Ehliyetsiz Sürücünün Kendi Sorumluluğu

Kaza yapan kişi ehliyetsizse ve kusurlu bulunursa, zarara uğrayan kişilere karşı doğrudan sorumludur. Bu durumda:

• Bedensel zarar (tedavi giderleri, iş göremezlik, ölüm tazminatı),

• Malvarlığı zararı (araç hasarı),

• Manevi tazminat,

davaları ile karşılaşabilir.

3.2. Araç Sahibinin Sorumluluğu

Eğer araç sahibi, ehliyetsiz olduğunu bildiği halde aracı kullandırdıysa ya da gerekli denetimi yapmadıysa, kendisi de sorumlu olur.

Yargıtay kararlarına göre:

“Aracı ehliyetsiz kişiye veren malikin, olayda kusuru olmasa dahi, işleten sıfatıyla zararların tamamından sorumludur.”

Zarar görenin üçüncü kişi olması durumunda, sigorta şirketi öncelikle tazminatı öder ancak sonra araç sahibine ve ehliyetsiz sürücüye rücu eder.

4. Zorunlu Trafik Sigortası ve Rücu

Zorunlu mali sorumluluk sigortası (trafik sigortası), genellikle kazada zarar gören üçüncü kişilere ödeme yapar. Ancak:

• Sürücü ehliyetsizse,

• Kazada kusurluysa,

sigorta şirketi önce ödeme yapar, sonra bu tutarı ehliyetsiz sürücüye ve araç sahibine rücu eder. Bu durum, özellikle ölüm veya sürekli sakatlık durumlarında çok yüksek bedellerle sonuçlanabilir.

5. Araç Sahibine Ait Riskler

Aracını ehliyetsiz birine veren kişi şunlarla karşılaşabilir:

• Sigorta ödemesinden sonra rücuya muhatap olma,

• Tazminat davası ile karşılaşma,

• Araç rehinliyse veya kiralıksa, marka prestiji ve ticari itibar kaybı.

  
  

6. Yargıtay Uygulaması

Yargıtay 17. HD, 2015/8749 E., 2016/4562 K. sayılı karar:

“Ehliyetsiz sürücünün karıştığı kazada araç sahibi, kusuru olmasa bile işleten sıfatıyla üçüncü kişilere karşı sorumludur.”

Bu karar, işletenin objektif sorumluluğunun kapsamını açıkça ortaya koymaktadır.

7. Sonuç ve Değerlendirme

Ehliyetsiz olarak araç kullanılması yalnızca bir idari ihlal değil, ağır hukuki ve cezai sorumluluk doğurabilecek ciddi bir suçtur. Bu nedenle:

• Araç sahipleri, araçlarını teslim ettikleri kişilerin ehliyetini mutlaka kontrol etmelidir.

• Ehliyetsiz kişilerin araç kullanması engellenmeli, aksi takdirde ciddi maddi ve hukuki sonuçlar doğacaktır.

• Kazaya karışan taraflar, özellikle zarar görenler, sigorta şirketinden ödeme yapılsa bile sorumlulara karşı tazminat davası açabilir.